به نقل از «آفتاب»

دولت چگونه زمستان را برای مردم سخت کرد؟

تاریخ انتشار: ۲۵ دی ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۸۵۳۳۱۳

آفتاب‌‌نیوز :

پرسیدن این سؤالات دیگر تکراری شده، اینکه چگونه کشوری که دارنده دومین و یا سومین ذخایر گاز دنیاست اکنون در تأمین انرژی داخل درمانده شده و نمی‌تواند سالانه حدود ۴۰۰ میلیارد مترمکعب گاز تولید کند و اروپا که واردکننده صرف انرژی است مشکلی از این بابت ندارد، آن هم در شرایطی که بیش از ۴۵ درصد انرژی این کشور وابسته به روسیه بود و اکنون روسیه را از معادلات انرژی خود حذف کرده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

وابستگی آلمان به گاز طبیعی روسیه در سال ۲۰۲۲ حتی تا ۶۰ درصد هم رسید، اما اکنون و تنها طی چند ماه به صفر رسیده بدون اینکه کشور با بحران عجیب و غریبی دست و پنجه نرم کند.

حتی اگر یک مجموعه سیاست‌گذار عمدا می‌خواست چنین وضعیتی را برای کشوری رقم بزند باز هم به این سطح از بحران نمی‌رسید و این همان پارادوکس عجیب و غریبی است که اقتصاد انرژی ایران در چنبره آن گرفتار شده است. نیازی به تشریح دوباره وضعیت بحرانی گاز در کشور نیست چرا که تقریبا تمام رسانه‌ها با جزئیات آن را مورد بررسی قرار داده‌اند، اما در این نوشته می‌خواهیم بررسی کنیم که آیا واقعا مشکل بحران کنونی گاز ایران آن گونه که مسئولان می‌گویند، مصرف زیاد است؟ گزاره‌ای که مقامات اقتصادی بر آن اصرار شدیدی دارند و طبق همین ارزیابی از مردم می‌خواهند مصرف گاز خود را کم کنند.

البته این مورد فقط معطوف به گاز نیست بلکه برای تمامی اقلام کالایی که در گذشته دچار بحران قیمت شده نیز صادق است. به عنوان مثال زمانی که مرغ و تخم مرغ گران می‌شود از مردم می‌خواهند این اقلام را خریداری نکنند و آمار‌هایی در باب مصرف زیاد این دو قلم در کشور ارائه می‌کنند. سیاست‌گذارانی که نمی‌توانند قیمت اقلام ساده را کنترل کنند و یا گا‌ه حتی دلیل گرانی آن‌ها را اشتباه ارزیابی می‌کنند، آیا انتظار می‌رود که بحران زیرساخت‌های انرژی را کنترل کنند؟ بگذریم.

آمار تولید و مصرف گاز در ایران
طبق آمار‌ها اکنون مصرف گاز در ایران بین ۶۸۰ تا ۷۰۰ میلیون مترمکعب در روز است و این در حالیست که تولید کل گاز ایران اکنون در سطح حداکثری است و میزان مصرف با توجه به سرمای شدید نسبت به مدت مشابه سال قبل نزدیک ۱۵۰ میلیون مترمکعب افزایش داشته است. همچنین واردات گاز ترکمنستان که بخشی از گاز استان‌های شمالی و شمال شرقی کشور ار تأمین می‌کرد کاملا قطع شده است و این استان‌ها با توجه به افت فشار گاز انتقالی از جنوب شرایط بحرانی‌تری را سپری می‌کنند.

وزیر نفت چندی پیش گفته بود که اکنون «تمام تولید گاز کشور چه از میدان‌های مستقل گازی و چه از پارس جنوبی حدود ۹۸۹ میلیون مترمکعب است. اما این مقدار گاز خام است و بعد از جداسازی میعانات گازی کل تولید به ۸۵۰ میلیون مترمکعب رسیده است و طبق گفته وی اکنون حدود ۲۰۰ میلیون مترمکعب در روز ناترازی گاز وجود دارد». با وجود اینکه در حال حاضر گاز تحویلی اکثر صنایع چه در بخش نفت و پتروشیمی و چه در بخش فولاد و سیمان و حتی ادارات دولتی نیز قطع شده باز هم در تامین گاز بخش خانگی کشور مشکل وجود دارد و شهروندان برخی استان‌ها اکنون شب‌های سرد زمستان را با محدودیت گاز سپری می‌کنند.

روسیه که بزرگترین دارنده ذخایر گاز دنیاست سالانه حدود ۷۶۰ میلیارد مترمکعب و آمریکا نیز سالانه بیش از ۹۳۰ میلیارد مترمکعب گاز تولید می‌کنند. اما تولید آمریکا در حالی بیشتر از ایران است که میزان ذخایر گازی ایران حدود ۵ برابر بیش از آمریکاست. ایران به لحاظ ذخایر گازی سهمی بیش از ۱۷ درصدی از کل ذخایر دنیا را دارد، اما سهم آمریکا تنها بیش از ۵ درصد است. طبق برآورد‌های صورت گرفته ایران قرار است تا ۲۰ سال دیگر به تولید سالانه ۵۰۰ میلیارد مترمکعب گاز در سال برسد، یعنی حتی تا ۲۰ سال دیگر نیز ایران به میزان تولید کنونی روسیه نخواهد رسید.

آمار‌های گازی ایران نشان می‌دهد که ایران به لحاظ عددی در رتبه‌های برتر دنیا قرار گرفته، اما به لحاظ عملی نه تنها هیچ نقشی در بازار گازی بین‌المللی ندارد بلکه حتی از تأمین گاز داخل نیز ناتوان است. دلیل این موضوع نیز به فاکتور‌های متعددی بر می‌گردد از جمله ساختار اقتصادی ایران، استراتژی ناکارآمد انرژی، تحریم‌های بین‌المللی و انزوای اقتصادی، فرسوده شدن تاسیسات انرژی و نیز عدم سرمایه‌گذاری در این بخش.

کلیشه کاذب و انحرافی مصرف زیاد گاز در ایران
این روز‌ها به دنبال بحران گاز در ایران بسیاری از رسانه‌ها عباراتی را به کار برده‌اند که به نظر می‌رسد هدفی نداشته باشند جز پنهان کردن و لاپوشانی ناکارآمدی دولت در تامین انرژی. به عنوان مثال روزنامه ایران در گزارش اخیر خود درباره بحران گاز نوشته است «ایران ۶.۷ برابر بیشتر از سرانه مصرف گاز دنیا و سه برابر بیشتر از اتحادیه اروپا گاز مصرف می‌کند». معنای تلویحی این گزاره این است که مشکل نه در جانب سیاست‌گذاران بلکه در سمت مصرف‌کنندگان است. این آمار ادعایی مصرف گاز در ایران بدون توجه به سهم سوخت‌های مختلف در انرژی تولیدی و مصرفی کاملا غلط‌انداز است.

به عنوان مثال در کشور چین نزدیک ۵۵ درصد از تولید برق و انرژی توسط زغال‌سنگ تأمین می‌شود و سهم گاز از تولید انرژی حدود ۸.۵ درصد است. همچنین کشور چین بیش از ۷.۵ درصد انرژی خود را از آب و نزدیک ۴ درصد را از باد تأمین می‌کند، یعنی سهم گاز در مصرف انرژی این کشور تقریبا نزدیک به همان رقم تولید انرژی از آب است. در حالی که در ایران سهم گاز از تولید انرژی حدود ۷۱ درصد است و سهم تولید انرژی از آب و باد و انرژی هسته‌ای تقریبا نزدیک به صفر است. با این سهم گاز در مصرف انرژی بسیار طبیعی است که سهم مصرف سرانه گاز ایران به اندازه چین باشد. شاید مقامات بگویند که تولید انرژی از زغال‌سنگ مانند چین موجب آلودگی هوا می‌شود، اما تجربه اکنون نشان می‌دهد که ایران با سوزاندن مازوت که بدترین سوخت دنیا محسوب می‌شود شرایط به مراتب بدتری را برای شهروندان رقم زده است.

اگر سهم سوخت‌های مختلف در تولید انرژی را در نظر بگیریم در حال حاضر بیشترین میزان تولید انرژی از نفت و سپس زغال‌سنگ است و گاز در مرحله سوم بیشترین سهم در تولید انرژی را در اختیار دارد. بانک جهانی برای اینکه بتواند میزان مصرف انرژی را در کشور‌ها مقایسه کند یک معیار استاندارد در نظر گرفته و کل مصرف انرژی را بر حسب کیلووات ساعت محاسبه کرده است.

سرانه مصرف انرژی ایران طبق آمار بانک جهانی در سال ۲۰۲۱ حدود ۳۸ هزار کیلووات ساعت بوده است و کل انرژی مصرفی آن تنها از دو منبع نفت و گاز به دست آمده است. از این ۳۸ هزار کیلووات ساعت حدود ۲۵ هزار کیلووات ساعت از گاز به دست آمده است و بقیه از نفت، یعنی بیش از ۷۰ درصد انرژی تولیدی در ایران از گاز است و به همین دلیل سهم گاز در مصرف انرژی بالاست. این در حالیست که بقیه کشور‌ها ترکیب متنوعی از تولید انرژی را به کار بسته‌اند.

در آمریکا در سال ۲۰۲۱ حدود ۷۵ هزار کیلووات ساعت مصرف سرانه انرژی بوده که تنها ۲۴ هزار کیلووات ساعت آن سهم گاز بوده یعنی حدود ۳۳ درصد. این بدان معناست که تنها ۳۳ درصد انرژی کشور از منبع گاز به دست آمده است (در مقابل ۷۰ درصد ایران). به این ترتیب میزان مصرف سرانه گاز برای شهروندان آمریکایی کاهش پیدا می‌کند چرا که آن‌ها بخشی از انرژی خود را از سوخت‌های دیگر تأمین می‌کنند.

نمونه دیگر کشور سوئد است. میزان انرژی مصرفی سرانه سوئد حدود ۶۰ هزار کیلووات ساعت بوده که سهم گاز در این میزان انرژی تقریبا صفر بوده است. کل انرژی سوئد از نفت و انرژی هسته‌ای و همچنین آب و باد تولید می‌شود بنابراین طبیعی است که سهم گاز مصرفی نیز به همان میزان است. برای کشور انگلستان که مصرف سرانه انرژی در سال ۲۰۲۱ حدود ۳۰ هزار کیلووات ساعت بوده سهم گاز تقریبا ۱۱ هزار کیلووات ساعت بوده است، یعنی حدود ۳۰ درصد. همچنین سرانه مصرف انرژی در آلمان سال ۲۰۲۱ حدود ۴۱ هزار کیلووات ساعت بوده که سهم زغال‌سنگ حدود ۷ هزار کیلووات ساعت، سهم نفت حدود ۱۳ هزار کیلووات ساعت و سهم گاز نیز ۱۰ هزار کیلووات ساعت بوده است. همچنین سهم سوخت‌های هسته‌ای، آب، باد و انرژی خورشیدی و سایر انرژی‌ها از مصرف حدود ۸ هزار کیلووات ساعت بوده است.

آمار بانک جهانی البته نکته دیگری نیز به ما می‌گوید و آن هم اینکه مصرف انرژی در ایران آن طور که در رسانه‌ها بازتاب داده می‌شود زیاد نیست. به عنوان مثال سوئد با ۱۰ میلیون نفر جمعیت سرانه مصرف انرژی آن حدود ۶۰ هزار کیلووات ساعت است که تقریبا دو برابر ایران است. همچنین جمعیت نروژ حدود ۵ میلیون نفر است، اما سرانه مصرف انرژی این کشور حدود ۱۰۴ هزار کیلووات ساعت است (بیشترین در جهان) یعنی بیش از سه برابر. اما نکته اینجاست که بیش از ۷۰ هزار کیلووات ساعت این میزان انرژی مصرفی سهم آب است و سهم گاز تنها ۷ هزار کیلووات ساعت است.

یک مثال می‌تواند موضع این نوشتار را به خوبی مشخص کند. به عنوان مثال نروژ همان طور که در بالا گفتیم سه برابر ایران انرژی مصرف می‌کند آن هم با وجود اینکه تنها ۵ میلیون نفر جمعیت دارد. اما سهم گاز تنها ۷ هزار کیلووات ساعت است در حالی که سهم گاز در انرژی تولیدی و مصرفی ایران ۲۵ هزار کیلووات ساعت است. چرا که نروژ انرژی خود را از آب تأمین می‌کند و ایران از گاز؛ بنابراین اگر سهم سوخت را در نظر نگیریم این گونه به نظر می‌رسد که سهم مصرف گاز در ایران (۲۵ هزار کیلووات ساعت) بیش از سه برابر یک شهروند نروژی (۷ هزار کیلووات ساعت) است و این گونه القا می‌شود که مصرف مردم ایران زیاد است در حالی که نروژ با این جمعیت کم بیش از سه برابر ایران انرژی تولید و مصرف می‌کند، اما سهم گاز در این میزان تولید کم است و انرژی خود را از آب تأمین می‌کند.

حال اتحادیه اروپا را مثال بزنیم که طبق گزارش روزنامه دولت بیش از دو برابر آن گاز مصرف می‌کند. سرانه مصرف انرژی در اتحادیه اروپا (۲۷ کشور) به طور میانگین حدود ۳۷ هزار کیلووات ساعت است یعنی تقریبا به اندازه ایران. اما نکته این است که از کل این مقدار انرژی تنها ۹ هزار کیلووات ساعت آن از گاز است و بقیه مربوط به نفت و زغال‌سنگ و انرژی‌های تجدیدپذیر است. ایران، اما از ۳۸ هزار کیلووات ساعت تولید انرژی برای هر فرد بیش از ۲۵ هزار کیلووات ساعت آن را از گاز (حدود ۷۰ درصد) تولید می‌کند. وقتی بخش عمده انرژی در ایران از گاز تولید می‌شود در نتیجه سهم گاز در انرژی مصرفی بیشتر می‌شود و این ربطی به میزان مصرف انرژی توسط مردم ندارد. طبق آمار بالا ایران قاعدتا روزنامه دولت می‌نویسد ایران بیش از دو برابر اتحادیه اروپا گاز مصرف می‌کند، اما نمی‌گوید که کل انرژی ایران از گاز تولید می‌شود، اما در اروپا یک سوم انرژی از گاز تولید می‌شود. مصرف کل انرژی در ایران و اتحادیه اروپا تقریبا یکی است.

جالب این است که اتفاقا مصرف انرژی در ایران نسبت به بسیاری از کشور‌های حتی کم جمعیت بسیار پایین‌تر است. مثلا کشور‌های نروژ، کانادا، آمریکا، بلژیک، لوکزامبورگ، روسیه، سوئد، فنلاند، جمهوری چک، آلمان، فرانسه، ژاپن و بسیاری دیگر از کشور‌ها از ایران بیشتر انرژی مصرف می‌کنند و این در حالیست که جمعیت بسیاری از آن‌ها از ایران کمتر است. مثلا جمعیت لوکزامبورگ کلا بالغ بر ۷۰۰ هزار نفر است، اما مصرف سرانه انرژی در این کشور ۶۳ هزار کیلووات ساعت در سال ۲۰۲۱ بوده است؛ یعنی لوکزامبورگ با این جمعیت کم بیش از دو برابر ایران ۸۰ میلیونی انرژی مصرف می‌کند؛ بنابراین استفاده از عبارت مصرف گاز ایران بیش از ۶ برابر سرانه مصرف گاز دنیاست بدون توضیحات فوق کاملا نادرست و شبهه‌برانگیز است. دلیل این موضوع اگر این نیست که مردم ایران پرمصرف هستند بلکه این است که سهم گاز در تولید انرژی ایران تقریبا از همه کشور‌ها بیشتر است. وقتی از ناکارآمدی سیاست‌گذاری سخن می‌گوییم بخشی از آن مربوط به همین ترکیب سوخت در تولید انرژی است.

روزنامه دولت همچنین در بخشی از گزارش خود تحت عنوان «سرانه مصرف گاز خانگی در ایران ۶ برابر دنیا» نوشته «افزایش هزینه‌های ناشی از بحران انرژی، افزایش تورم و همه‌گیری ویروس کرونا به بزرگ‌ترین نگرانی نیمی از مردم اتحادیه اروپا تبدیل شده است». همچنین در ادامه آورده است: «در حال حاضر ۴۵ درصد مردم اروپا با میزان درآمد شخصی خود مشکل داشته و ۴۶ درصد از اروپایی‌ها نیز اذعان دارند که استاندارد‌های زندگی‌شان در نتیجه بحران‌های پیش آمده کاهش یافته است».

روزنامه دولت در حالی این آمار را بیان می‌کند که اکنون کشور با بحران دارویی دست و پنجه نرم می‌کند که ابتدایی نیاز یک زندگی استاندارد است. نرخ تورم مواد غذایی طبق گزارش خود مرکز آمار در محدوده‌های ۶۰ و ۷۰ درصد نوسان می‌کند. همچنین حدود ۴۰ درصد از جمعیت کشور در نتیجه سال‌ها تورم افسارگسیخته اکنون حاشیه‌نشین هستند و رقم معیشت اکنون در حالی حدود ۲۵ میلیون تومان اعلام شده که میزان دستمزد هر نیروی کار در کشور به سختی با اضافه‌کار و تمامی متعلقات‌اش به ۷ میلیون تومان می‌رسد. آلودگی هوا در نتیجه مازوت‌سازی و تبعاتی که برای یک زندگی نسبتا استاندارد دارد بماند ... صحبت کردن از کاهش استاندارد‌های زندگی در اروپا آن هم با شرایط اقتصادی کنونی کشور حقیقتا از تناقضات عجیب و غریب است. درست مانند پارادوکس گازی کشور، که با وجود رتبه دوم ذخایر گازی دنیا اکنون مردم با مشکل تأمین گاز دست و پنجه نرم می‌کنند.

افزایش سنگین فلرینگ گاز در کشور
یکی دیگر از مواردی که در تولید و مصرف گاز ایران تأثیرگذار است بحث فلرینگ یا همان سوزاندن گاز است. بانک جهانی در این راستا گزارشی منتشر کرده و نوشته که در سال ۲۰۲۱ طبق داده‌های ماهواره‌ای حدود ۱۴۴ میلیارد مترمکعب گاز تنها در بخش بالادستی سوزانده شده است. در این گزارش به ۱۰ کشوری که بیشترین فلرینگ داشته اشاره شده که در این میان ایران در رده سوم بعد از روسیه و عراق قرار دارد. همچنین کشور‌های آمریکا، ونزوئلا، الجزایر، نیجریه، مکزیک، لیبی و چین در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند. این کشور‌ها به تنهایی بیش از ۷۵ درصد کل گاز فلر شده یا سوزانده شده را در اختیار دارند. ایران برای دهمین سال متوالی است که رتبه سوم را از آن خود کرده است.

طبق این گزارش، ایران در سال ۲۰۲۰ حدود ۱۳ میلیارد مترمکعب گاز سوزانده و این رقم در سال ۲۰۲۱ به بیش از ۱۷ میلیارد مترمکعب رسیده است یعنی افزایش بیش از ۳۰ درصدی. این در حالیست که فلرینگ روسیه در سال ۲۰۲۰ اندکی کمتر از ۲۵ میلیارد مترمکعب بوده که در سال ۲۰۲۱ این رقم به اندکی بیش از ۲۵ میلیارد مترمکعب رسیده است یعنی یک رشد ناچیز. آمریکا در سال ۲۰۱۹ حدود ۱۷.۵ میلیارد مترمکعب فلرینگ داشته که در سال ۲۰۲۰ به حدود ۱۱ میلیارد مترمکعب و در سال ۲۰۲۱ با ادامه روند کاهشی به حدود ۸ میلیارد مترمکعب در سال رسیده است. در واقع آمریکا طی این دو سال با بهره‌گیری از تکنولوژی توانسته گاز آزاد شده در نتیجه حفاری را ذخیره‌سازی کند.

صنعت فولاد ایران در سال تقریبا معادل ۶ میلیارد مترمکعب گاز مصرف می‌کند و مصرف گاز صنعت سیمان نیز حدود سالانه ۳ میلیارد مترمکعب است. این دو صنعت سرجمع سالانه در بیشترین حالت حدود ۱۰ میلیارد مترمکعب گاز مصرف می‌کنند در حالی که طبق آمار بانک جهانی در سال ۲۰۲۱ ایران بیش از ۱۷ میلیارد مترمکعب گاز را سوزانده است. اگر از تکنولوژی روز استفاده و سرمایه‌گذار جذب می‌شد فقط با کاهش میزان فلرینگ به ۸ یا ۹ میلیارد مترمکعب گاز بخشی از صنایع (فولاد و سیمان) به راحتی تأمین می‌شد. یا حتی اگر هر مترمکعب را با قیمت ۳۰ سنت به ترکیه یا عراق صادر می‌کرد درآمدی بیش از ۵ میلیارد دلار در سال کسب می‌شد.

بر اساس آمار بانک جهانی اکثر کشور‌ها توانسته‌اند طی دو سال اخیر فلرینگ خود را کاهش دهند و تنها کشور‌هایی مانند مکزیک و لیبی افزایش فلرینگ داشته‌اند. در واقع می‌توان گفت که ایران در فاکتور افزایش فلرینگ یا همان سوزاندن گاز بالادست بدترین کشور در جهان بوده است. یکی از تبعات فلرینگ تولید گاز متان است چرا که طبق برآورد‌های بانک جهانی گاز فلر شده دارای ۸۱ درصد متان است و باقیمانده شامل هیدروکربن‌های سنگین‌تری مانند اتان، پروپان و بوتان است.

موضوعات بالا نشان می‌دهد که دلیل بحران کنونی گاز در ایران بر خلاف تصور بسیاری از مردم و همچنین بر خلاف گزارش رسانه‌ها و مقامات نه مصرف بیش از حد که یک کلیشه کاملا کاذب است، بلکه نتیجه سیاست‌گذاری انرژی در کشور است. این سیاست‌گذاری هم شامل ترکیب سهم سوخت‌ها در تولید انرژی است و هم شامل معیوب بودن ساختار اقتصادی، تحریم‌های کمرشکن، عدم سرمایه‌گذاری، عدم اصلاح ساختاری اقتصاد به ویژه در بحث سوخت و انرژی و همچنین انزوای اقتصادی بین‌المللی است.

منبع: سایت انتخاب

منبع: آفتاب

کلیدواژه: بحران گاز هزار کیلووات ساعت میلیارد مترمکعب گاز ۷ هزار کیلووات ساعت ۸ هزار کیلووات ساعت مصرف گاز در ایران سرانه مصرف انرژی آمار بانک جهانی گاز مصرف میلیون مترمکعب انرژی خود تولید انرژی تولید انرژی انرژی در ایران اتحادیه اروپا مصرف انرژی عنوان مثال سال ۲۰۲۱ حدود روزنامه دولت ایران از گاز گاز تولید تولید می شود انرژی تولید انرژی مصرفی برابر ایران انرژی ایران سهم سوخت ها سال ۲۰۲۱ درصد انرژی میزان مصرف انرژی مصرف مصرف سرانه سهم گاز سهم گاز ذخایر گاز گاز ایران ایران بیش ۵ میلیارد دو برابر کل انرژی انرژی ای طبق آمار گاز دنیا سه برابر زغال سنگ رسانه ها بیش از ۷ ۷۰ درصد کشور ها ۵ درصد حدود ۷

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت aftabnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «آفتاب» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۸۵۳۳۱۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

صادرات ایران باید از خام فروشی عبور کند

رئیس کمیسیون صنعت اتاق ایران پیشنهاد داد برای کاهش تأثیر تحریم‌ها و افزایش بهره‌وری، علاوه بر تدوین قوانین توسعه‌ای، جلوی خام‌فروشی گرفته شود. - اخبار اقتصادی -

به گزارش خبرگزاری تسنیم، پنل تخصصی «توانمندی‌ها و ظرفیت‌های صنعتی کشور» با حضور سخنرانان بخش خصوصی و بخش دولتی به همت کمیسیون صنعت اتاق ایران در حاشیه نمایشگاه اکسپو 2024 برگزار شد.

ابوالفضل روغنی‌گلپایگانی، رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوای ایران به عنوان اولین سخنران این نشست، گفت: به دلیل استفاده گسترده تمامی صنایع از صنعت بسته‌بندی، این صنعت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. هرچند این صنعت یکی از ابزارهای سنجش شاخص‌های توسعه اقتصادی و صنعتی است؛ اما در سال گذشته وضعیت خوبی نداشت. از سوی دیگر، با وجود اینکه ایران پس از چین دومین کشوری است که توانست تولید کاغذ داشته باشد اما امروزه جایگاه خوبی در این حوزه ندارد. سرانه مصرف کاغذ در ایران سالانه 21 کیلوگرم و در اروپا 57 کیلوگرم است. این عدد در کشورهای اسکاندیناوی و برخی کشورهای آمریکایی 157 کیلوگرم است. این اعداد نشان می‌دهد تا رسیدن به شاخص‌های جهانی راه زیادی در پیش داریم.

وی ادامه داد: تولید کل جهانی کاغذ در حدود 425 میلیون تن است. این کاغذها تنها از درختان تولید نمی‌شوند و به وسیله ماشین‌آلات مختلف از مواد اولیه مختلف همچون خرده‌چوب‌های جنگلی، سنگ و... ساخته می‌شوند. در سال‌های 2008 و 2009 حدود 70 درصد این 425 میلیون تن کاغذ از چوب‌های جنگلی ساخته می‌شد اما در حال حاضر خوشبختانه این رقم در حال تغییر است و کشورها در حال حرکت به سمت تولید کاغذ بازیافتی هستند. کاغذ می‌تواند تا 7 بار به چرخه تولید بازگردد.

رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوای ایران ادامه داد: بیشترین تولید کاغذ در دنیا به ترتیب در کشورهای چین 125 میلیون تن، آمریکا 72 میلیون تن، ژاپن 26 میلیون تن و آلمان 23 میلیون تن صورت می‌گیرد. در ایران رقم تولید کاغذ یک‌میلیون و 600 هزار تن است. آمار تولید کاغذ تحریر در دنیا حدود 150 میلیون تن بود، اما با گسترش فضای دیجیتال مصرف کاغذ کاهش یافته و به 50 تا 70 میلیون تن رسیده است.

روغنی تأکید کرد: در ایران به دلیل سیاست‌های غلط و هدررفت منابع ارزی 350 هزار تن واردات کاغذ تحریر داشته‌ایم اما می‌توان گفت نیاز واقعی کشور 150 هزار تن است که 45 هزار تن آن مرتبط با آموزش‌وپرورش است. این حجم از واردات بیهوده با ارز 4200 تومانی انجام می‌شد که منابع ارزی را هدر می‌داد. ظرفیت تولید کاغذ در داخل کشور حدود 190 هزار تن است. در حدود 6 سال پیش، چیزی در حدود 120 هزار تن مصرف کاغذ روزنامه داشتیم، اما در حال حاضر روزنامه‌ها در حال نابودی هستند و در حال خارج شدن از چرخه هستند. در خصوص کاغذ بسته‌بندی، مجوز طراحی کارخانه کاغذ در کشور برای تولید 3 میلیون و 200 هزار تن وجود دارد.

وی ادامه داد: همان‌طور که گفته شد صنعت بسته‌بندی با رشد اقتصادی مرتبط است؛ ما دو سال پیش حدود 950 هزار تن مصرف کارتن داشته‌ایم اما در حال حاضر 750 هزار تن مصرف داریم و این نشان‌دهنده حال بد اقتصاد کشور است. پس از دوران کرونا، مصرف کاغذ بسته‌بندی و کاغذهای بهداشتی افزایش چشمگیری داشته است. تا سال 93 کاغذ تحریر و کاغذ بسته‌بندی عمدتاً به کشور وارد می‌شد، اما با تلاش بخش خصوصی الان صادرکننده کاغذ شده‌ایم. در حال حاضر یک‌میلیون و 600 هزار تن کاغذ بسته‌بندی داریم که می‌توانیم صادر کنیم. هنوز هم بخش عمده کاغذ از چوب تولید می‌شود و ما در شمال ایران 2 میلیون هکتار جنگل داریم. روسیه به عنوان بانک چوب دنیا، در حدود 800 میلیون هکتار چوب در اختیار دارد. تقریباً تمامی کشورهای دنیا از روسیه واردات چوب انجام می‌دهند، اما در ایران این واردات وجود ندارد و این امری مشکل‌ساز است. تمام کشورهای دنیا به سمت صنایع سلولزی در حال حرکت هستند و در ایران نیز این صنایع رشد خوبی داشته‌اند.

نمایشگاه امسال فرصت خوبی را فراهم کرد

سید محمد موسوی، معاون صنایع ماشین‌آلات و تجهیزات وزارت صنعت، معدن و تجارت به عنوان سخنران بعدی این نشست گفت: بخش خصوصی باید از همین امروز برای سال بعد برنامه‌ریزی کند. نمایشگاه امسال فرصت بسیار خوبی را فراهم کرده است که با برطرف کردن مشکلات، شرایط در سال آینده بهتر خواهد شد. شرایط باید به‌گونه‌ای پیش برود که برای مثال بتوانیم بگوییم حاصل این نمایشگاه قرارداد 2 میلیارد دلاری بود. باید بتوانیم بازار کشورهایی مانند کشورهای آفریقایی که نیاز به تجهیزات و ماشین‌آلات دارند را در دست بگیریم.

وی ادامه داد: ارزش بازار تجهیزات پزشکی ایران 3 میلیارد دلار است و 1500 شرکت فعال در تجهیزات پزشکی داریم. در حوزه نفت و گاز نیز پیشرفت‌های بسیاری داشته‌ایم. تنها در شهر عسلویه 120 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری داشته‌ایم و یک میلیارد مترمکعب در روز گاز تولید می‌کنیم که 70 درصد این فرآیند توسط ایرانی‌ها انجام می‌شود.

موسوی افزود: توان خدمات فنی و مهندسی که در حال حاضر در کشور وجود دارد، آرزوی بسیاری از کشورها همچون ازبکستان است. در صادرات خدمات فنی و مهندسی از رقم 5/1 میلیارد دلار به رقم 4 میلیارد دلار رسیده‌ایم. در حوزه ماشین‌آلات کشاورزی نیز با رشد 40 درصدی توانسته‌ایم هم نیاز داخل را برآورده کنیم و هم صادرات داشته باشیم. از 22 هزار تراکتور در سال به 40 هزار در سال رسیده‌ایم. در اسفند 1402 حدود 39 میلیون دلار صادرات تراکتور داشته‌ایم.

معاون وزیر صمت ادامه داد: امروزه، پتانسیل بالایی برای صادرات وجود دارد و کشورهای بسیاری خواهان تهاتر با ایران هستند. بسیاری از کشورهای آفریقایی به دلیل نداشتن ماشین‌آلات و تجهیزات توان استفاده از منابع و معادن خود را ندارند و نیازمند واردات این ماشین‌آلات هستند. اکثر شرکت‌های ایرانی باید پس از تأمین نیازهای داخلی به فکر صادرات باشند و این نمایشگاه با وجود تمام چالش‌ها فرصت خوبی را فراهم کرده است.

فرصت‌ها و تهدیدهای صنعت دارو

نریمان صدری، رئیس اتاق مشترک ایران و اتریش به عنوان یکی از سخنرانان این نشست گفت: 10 درصد از کل تولید ناخالص جهان، در حوزه سلامت هزینه می‌شود و 20 درصد کل این هزینه فقط در کشور آمریکا صرف می‌شود. چین و هند نیز به خاطر جمعیت زیاد، در رتبه‌های بعدی قرار دارند. تولید ناخالص داخلی ایران حدود 400 میلیارد دلار است که حدود کمتر از 7 درصد این عدد در حوزه سلامت خرج می‌شود. به‌طور کلی از میانگین کل دنیا پایین‌تر و از میانگین کشورهای در حال توسعه بالاتر هستیم.

وی افزود: در حال حاضر، دولت ایران بخش بزرگی از بودجه را به بخش سلامت اختصاص داده است. در ایران تلاش شده با ارزان کردن دارو، این صنعت کوچک نگه داشته شود. تقریباً 5/4 میلیارد دلار ارزش صنعت دارویی ماست که نصف ارزش صنعت دارو در کشور ترکیه است. به دلیل همین ارزانی، دورریز دارو نیز زیاد است و پزشکان نیز در مقیاس زیاد دارو تجویز می‌کنند.

رئیس اتاق مشترک ایران و اتریش ادامه داد: جمعیت ایران در حال پیر شدن است و در سال‌های آتی با بیماری‌های بسیاری مواجه خواهیم شد و به‌تبع آن مصرف دارو و نیاز به خدمات بهداشتی و پزشکی نیز افزایش خواهد یافت. طبق تعاریف جدید پزشکی، سالمندی از 80 سال به بالا آغاز می‌شود و نیاز به داروهای این سنین می‌تواند به بزرگ شدن صنعت پزشکی خواهد انجامید.

وی گفت: عدم رشد اقتصادی کشور واقعیتی است که وجود دارد. کشورهایی که در منطقه جمعیتی قابل مقایسه با ایران هستند مانند عربستان سعودی، ترکیه و مصر را می‌توان در حوزه سلامت با ایران مقایسه کرد. در کشور عربستان بودجه سلامت 60 هزار دلار است و هر سال برای هر فرد عربستانی 1291 دلار هزینه پزشکی و بهداشتی می‌کند.

صدری ادامه داد: اگر شخصی بخواهد در ایران وارد صنعت پزشکی به‌خصوص صنعت دارو شود، با صنعتی روبه‌رو است که قیمت‌ها در آن به‌شدت کنترل می‌شوند. قیمت، تأمین و نیاز دارو همگی تحت کنترل دولت است و قیمت دارو توسط دولت در پایین‌ترین حد جهانی نگه داشته شده است. همان‌طور که می‌دانید، ایران عضو سازمان WTO نیست و به همین دلیل امکان دست‌کاری در بازار دارو به‌راحتی وجود دارد. همچنین تولید دارو از روی نمونه‌های ساخته‌شده ساده‌تر است. 85 درصد کل دارو در ایران تولید می‌شود و 15 درصد باقیمانده نیز وارد می‌شود.

صدری تأکید کرد: صنعت سلامت ایران فرصت‌های زیادی در اختیار دارد؛ نمایندگان شرکت‌های بزرگ دارویی دنیا در ایران شعبه داشته‌اند اما اکنون به دلیل شرایط تحریمی می‌توان با بنکداران بزرگ بین‌المللی کار کرد و داروی مورد نیاز را تأمین کرد. فرصت دیگر، در اختیار گرفتن شرکت‌های کوچک و متوسط در سایر کشورهاست که از رده خارج شده‌اند، اما در ایران همچنان کارکرد دارند. در صنعت پلاسما نیز فرصت‌هایی برای ایران وجود دارد زیرا ما جزو معدود کشورهایی هستیم که صنعت پلاسمای خصوصی داریم. به دلیل طبیعت چهارفصل و پوشش گیاهی مناسب ایران، صنعت داروهای گیاهی نیز می‌تواند فرصت‌ها و ظرفیت‌های خوبی ایجاد کند.

صنعت نساجی؛ خسته ولی پر پتانسیل

امین مقدم، عضو هیات‌رئیسه اتحادیه نساجی و پوشاک ایران نیز در این نشست گفت: حجم مالی صنعت نساجی در کل جهان 1900 میلیارد در سال است که تقریباً حدود نیم‌درصد این رقم متعلق به ایران است. در سال گذشته وارداتی نزدیک به 2/2 میلیارد دلار داشته‌ایم. این در حالی است که صادرات ما در حدود 540 تا 600 میلیون دلار بوده است. از این 600 میلیون دلار، 350 میلیون دلار مربوط به صادرات فرش ماشینی و تنها 60 میلیون دلار مربوط به صادرات پوشاک بوده است.

وی افزود: صادرات کشور ترکیه در کل 35 میلیارد دلار است که 18 میلیارد دلار آن مربوط به پوشاک است. در ایران 47 هزار واحد صنعتی وجود دارد که تعداد 5500 واحد مرتبط با صنعت نساجی هستند و در ترکیه 240 هزار واحد صنعتی وجود دارد که 72هزار واحد در صنعت نساجی فعالیت می‌کنند.

عضو هیات‌رئیسه اتحادیه نساجی و پوشاک ایران ادامه داد: سبد خرید نساجی مردم کوچک‌شده و انتظار می‌رود در سال آینده کوچک‌تر هم بشود. در حدود 850میلیون دلار پارچه وارد کشور شده است، در حالی که در داخل کشور توانمندی‌های بسیاری برای تولید پارچه وجود دارد.

مقدم تأکید کرد: در کنار تمام این موارد، باید به نکات مثبت هم توجه کرد. در صنعت نساجی قابلیت‌های بسیار خوبی داریم و امیدواریم به زمانی برگردیم که پارچه ایران به کشورهای اروپایی صادر می‌شد. صنعت نساجی بزرگ‌ترین پتانسیل اشتغال‌زایی در میان سایر صنایع را دارد به‌طوری‌که حداقل یک‌میلیون نفر در این صنعت مشغول به کار هستند. همچنین هزینه برپایی یک کارخانه نساجی متوسط در حدود یک‌پنجم هزینه برپایی کارخانه پتروشیمی است. نکته مثبت دیگر حمایت‌های مالی مناسبی است که از شرکت‌های دانش‌بنیان صورت می‌گیرد. قیمت هر کیلو پنبه در حدود 90هزار تومان است که این پنبه وقتی به یک تیشرت با برند داخلی تبدیل می‌شود، در حدود یک‌میلیون تومان به فروش می‌رود و این نشان از ارزش‌افزوده بالای صنعت نساجی و پوشاک دارد.

 صنعت برق در حال کوچک شدن است

علیرضا کلاهی‌ صمدی، رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران در ادامه این نشست گفت: صنعت برق جزو معدود صنایع ایرانی است که رقابت‌پذیر است. پیش از جدی شدن تحریم‌ها بخش عمده صادرات فنی و مهندسی کشور مربوط به صنعت برق بود. در بازار داخلی نیز علی‌رغم تمامی سوء مدیریت‌ها، چراغ این صنعت همچنان روشن است. حتی در همین شرایط صادرات هم اتفاق می‌افتد.

 رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران ادامه داد: به جرات می‌توان گفت در صنعت برق سنتی فاصله ایران با تکنولوژی روز دنیا حدود 5درصد بوده، اما در حوزه برق جدید همچون انرژی‌های سبز دچار عقب‌ماندگی شده‌ایم. از سال 1379 تاکنون هیچ پروژه نیروگاهی عمده‌ای در ایران توسط خارجی‌ها انجام‌نشده است. این شرایط در کشورهای همسایه همچون ترکیه وجود ندارد و پیمانکاران بزرگ خارجی همچون زیمنس در این کشورها مشغول به کار هستند. با تمام این مشکلات صنایع برق توانسته در خارج از کشور پروژه‌هایی را در دست بگیرد.

کلاهی افزود: نیاز کشور عراق از الان تا پایان دهه آینده برای هر سال 10میلیارد دلار است که اگر بتوانیم 20درصد این نیاز را تأمین کنیم، صادرات ما رونق پیدا خواهد کرد. تحریم باعث شده است فعالیت‌های بانکی و صدور ضمانتنامه مختل شده و صادرات چمدانی جای آن را گرفته است. پیشنهاد شخص بنده تدوین قوانین توسعه‌ای و منطقه‌ای مشترک است تا بتوانیم کمی از آثار تحریم‌ها را کاهش دهیم. به جرات می‌توانم ادعا کنم که توانمندی کشوری همچون ترکیه از ایران کمتر است و ما در به دست آوردن بازار کشورهای همسایه مانند عراق و همین ترکیه کوتاهی کرده‌ایم. اگر دور کشورمان یک دایره بکشیم تا شعاع 2000کیلومتری بازار بسیار با ظرفیتی وجود دارد که ما باید از آن استفاده کنیم.

وی گفت: کشور هند پیشرفت‌های چشمگیری در زمینه رشد اقتصادی داشته و از کشوری فقیر به کشوری متوسط تبدیل شده است. دسترسی به برق تا چند سال پیش در این کشور 1.5 میلیارد نفری فقط 45درصد بود. پروژه‌هایی که هند در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر انجام می‌دهد، بیش از کل ظرفیت تولید برق ایران است. بحث تغییر سبد انرژی در تمامی کشورهای همسایه جنوبی ما و اروپای شرقی بحثی جدی است. بخشی از این فرآیند حرکت از سوخت‌های فسیلی به سمت برق تجدیدپذیر است. براساس آمارها، تغییر سبد انرژی از 28درصد فعلی برق به بالای 40درصد مستلزم 20تریلیون یورو سرمایه‌گذاری است. متأسفانه بازار ما به بازاری که سرمایه‌گذاری وزارت نیرو در آن عملاً به صفر رسیده است و روزبه‌روز در حال کوچک‌تر شدن و محدود شدن است.

کلاهی صمدی ادامه داد: در حوزه تولید، بخش خصوصی اندکی سرمایه‌گذاری داشته است، اما در حوزه انتقال هیچ سرمایه‌گذاری وجود ندارد و در مسیر برعکس توسعه حرکت می‌کنیم. اگر نتوانیم با باز کردن بازارهای صادراتی روزنه امیدی ایجاد کنیم، همین یک صنعت توانمند هم از بین خواهد رفت. همچنین باید صادرات خام‌فروشی با کمترین ارزش‌افزوده را که به‌نوعی صادرات سنتی است فراموش کنیم و به سمت صادرات صنایع و خدماتی برویم که در داخل ارزش‌افزوده پیدا کرده و علاوه بر سود ناشی از صادرات، تولید ناخالص داخلی را بالا برده‌اند.

انتهای پیام/